Romanı İthaki Yayınları tarafından basılan
“CORALINE-KORALİN VE GİZLİ DÜNYA”
Türkçe seslendirilmiş Üç Boyutlu Kopyalarıyla 15 Mayıs’ta Türkiye Sinemaları’nda gösterilmeye başlanıyor
Yönetmen Henry Sellick ile yazar Neil Gaiman’ın yenilikçi ve geniş ufuklu hayal güçlerini bir araya getiren “Coraline-Koralin ve Gizli Dünya”, iki farklı film yapım geleneğini yeniden tanımlayan ve onurlandıran heyecanlı, keyifli ve eğlenceli bir animasyon başyapıtıdır. Bir yönüyle “stop-motion” tekniğine göre çekilmiş bir animasyondur; diğer yönüyle izleyicinin daha önce hiç deneyimlemediği “stereoskopik 3-D” tekniğiyle tasarlanıp fotoğraflanmış ilk filmdir.
İngilizce seslendirmesini Dakota Fanning’in yaptığı Coraline Jones, 11 yaşında meraklı, maceraperest ruhlu ve biraz tombulca bir kız çocuğudur. Anne-babasıyla (İngilizce Seslendirenler: Teri Hatcher, John Hodgman) beraber Michigan’dan Oregon’a yeni taşınmıştır. Arkadaşlarını kaybeden ve ailesi işiyle gücüyle meşgul olduğu için canı sıkılan Coraline, yeni çevresinde biraz heyecan yaratacak birşeyler bulmaya çalışır. Kendi yaşıtı olan Wybie Lovat (İngilizce Seslendiren:Robert Bailey Jr) adlı bir çocukla arkadaş olur. Onunla beraber yaşlı komşularını ziyaret etmeye başlarlar. Dolaştıkları komşular arasında eksantrik görünümlü İngiliz kadın oyuncular Bayan Spink ve Forcible (İngilizce Seslendirenler: Jennifer Sanders, Dawn French) ile onlardan daha da eksantrik Rus komşu Bay Bobinsky de (İngilizce seslendiren: Ian McShine) vardır. Bu ziyaretlerden sonra Coraline artık yeni çevresinin çok farklı bir dünya olduğunu düşünmeye başlamıştır.
Koralin, bu arada evde gizli bir kapı keşfeder ve kapının öbür tarafına geçip esrarengiz bir geçitten yürüyünce kendi hayatının ve varoluşunun alternatif bir versiyonuyla karşılaşır. Dıştan bakınca bu paralel gerçeklik kendi hayatının benzeri gibidir ama daha iyidir. Aralarında şefkatli Diğer Anne’nin de (İngilizce seslendiren:Teri Hatcher ) yer aldığı yetişkinlerin hepsi daha hoşgörülü ve sıcak kanlı gibidir.
Coraline artık o dünyanın ilgi merkezi haline gelmiştir. Hatta esrarengiz kedi (İngilizce Seslendiren:Keith David) bile onunla yakından ilgilenir. Bu durum karşısında hayretler içinde kalır. “Acaba ben bildiğimiz dünyaya değil de, yeni tanıştığım Diğer Dünya’ya mı aitim?” sorusunu kendi kendine sormaya başlamıştır. Ancak Diğer Dünya’ya yaptığı bu fantastik ziyaret kısa süre sonra tehlikelerle dolu bir serüvene dönüşür. Özellikle de Diğer Anne’nin onu orada tutmak için çevirdiği entrikalar yüzünden başı derde girer. Bundan sonrasında Coraline evine geri dönüp ailesini kurtarabilmek için yaratıcılığına, kararlılığına ve cesaretine başvurmak zorundadır.
Focus Features’in sunduğu bir LAIKA prodüksiyonu olan “Coraline-Koralin ve Gizli Dünya”nın yönetmenliğini Henry Selick üstlendi. İngilizce Seslendirme kadrosunda Dakota Fanning, Teri Hatcher, Jennifer Saunders, Dawn French, Keith David, John Hodgman, Robert Bailey Jr ve Ian McShane görev yaptı. Senaryosunu, Neil Gaiman’ın aynı adlı kitabından Henry Selick uyarladı. Yapımcılığını Bill Mechanic, Claire Jennings, Henry Sellick ve Mary Sandell gerçekleştirdi.
Coraline Projesi Nasıl Doğdu?
Coraline Jones’un öyküsü ve Diğer Dünya’da yaşadığı maceraların beyazperdeye yansıması çok aşamalı bir süreç sonucunda gerçekleşti. Bu süreçler sırasıyla “babadan kızına”, “kalemden kağıda”, “kitaptan filme” ve “stüdyo setinden 3 boyutlu ekrana” şeklindeydi.
“Coraline-Koralin ve Gizli Dünya” projesinin kökenleri, 1990’lı yılların başına kadar gider. Önderi ise, ünlü fantastik kitaplar yazarı Neil Gaiman’ın kızı Holly’dir. Neil Gaiman o günleri şöyle hatırlıyor:
“Kızım Holly o zamanlar dört beş yaşlarındaydı. Okuldan eve geldiğinde hemen yanıma gelir ve oturup yazı yazmamı seyrederdi. Dizime oturup bana kendi çapında küçük hikayeler dikte ettiğini hatırlıyorum. Anlattığı hikayeler de genellikle şeytan ruhlu cadılar tarafından kaçırılan Holly adlı küçük bir kızla ilgili olurdu. Cadının en önemli özelliği, kızın annesine çok benzemesi ve küçük kızın o cadıyı annesi zannetmesiydi. Bir gün kızıma, ‘Hadi gel gidip senin anlattığına benzer bir kitap bulalım’ dedim. Bütün kitapçıları gezdiğimiz halde öyle bir kitap bulamadık. Bunun üzerine öyle bir kitabı oturup kendim yazmaya karar verdim.”
Bugün artık 20’li yaşlarda bir genç kız olan Holly Gaiman, o günlerden aklında kalanları şu sözlerle anlatıyor: “Coraline, ben küçük bir kızken babamın bana parçalar halinde okuduğu bir öyküydü. Benim hatırım için yazılmıştı ve benden başka hiç kimse duymamış ve okumamıştı. Çocukken beni hem ürküten, hem de esin kaynağı olan çok sevimli bir öyküdür.”
Ancak birkaç bölümü tamamladıktan sonra Neil Gaiman’ın kariyeri bir anda patlama yapınca başka işlerle ilgilenmek zorunda kaldığı için Coraline projesini rafa kaldırdı. Yeniden ele alması için beş altı yıl geçmesi gerekti. O noktada küçük Holly’nin artık büyüdüğünün farkına vardı. Dolayısıyla yazara fikir bazında yardımcı olacağı çağı çoktan geçmişti.
Bununla birlikte en küçük kızı Maddy artık beş altı yaşına gelmişti. Neil Gaiman bir gerçeğin farkındaydı: Eğer kitabı en kısa zamanda bitiremezse Maddy de büyüyecekti. Hemen bir yayıncıyla sözleşme imzaladı ve yeni bir plan geliştirdi. İki yıl boyunca her gece yatmadan önce kitap okumak yerine “Coraline-Koralin ve Gizli Dünya”yı yazacaktı.
Yatağının yanına bir not defteri koyarak işe girişti. Uyumadan önce 50 – 100 sözcük yazıyordu ki, bu her gece 5 – 6 satır anlamına geliyordu. Son derece yavaş bir yazım tarzı olduğu kesindi. Çünkü her 6 günde 1 sayfa üretebiliyordu. Ancak bunu her gece ısrarla yaptığı takdirde sonuca ulaşacaktı. 2000 yılına gelindiğinde kitap neredeyse bitmişti.
Filmde anlatılan öykünün odak noktasında yazarın bir çocukluk anısı vardır. Çocukluk yıllarında Neil Gaiman’ın da her çocuk gibi birtakım merakları vardı. Birçok çocuk kendisi uyurken oyuncaklarının canlanıp canlanmadığını merak ederken Gaiman’ın ailesiyle birlikte yaşadığı eski malikaneyle ilgili bazı kuşkuları vardı.
Bu konudaki anılarını şu sözlerle dile getiriyor: “Oturma odasında doğrudan doğruya bir tuğla duvara açılan bir kapı vardı. O tuğla duvarın arkasında ne olduğunu merak ederdim. Gizlice o kapıya yaklaştığımı; sanki başka bir şey yapıyormuş gibi davranarak incelediğimi hatırlıyorum. Doğru dürüst açmayı başardığım takdirde o duvarın arkasında bir koridor olacağını düşünürdüm. Kapıyı açtığım ve orada bir tünel bulduğum şeklinde bir hayalim vardı. Kitapta Coraline karakteri de bir kapı bulur ve o kapıdan geçince karşısına koridor çıkar.”
Neil Gaiman sözlerine şöyle devam ediyor: “Tünelden merakla geçince kendisini Diğer Dünya adı verilen bir yerde bulur ve oraya uyum sağlamaya başlar. Diğer Anne ve Diğer Baba’nın gözlerinde siyah düğmeler olduğu gerçeğini görmezden gelmeyi seçer. Oysa bu siyah düğme meselesi, çok sayıda yoruma açık bir metafordur. Gözlerin ruha açılan pencereler olduğu bir gerçektir. Romalılar’ın ölülerin gözlerine bozuk para koyduğunu unutmayalım.”
Yazar anlatımını şöyle noktalıyor: “Diğer Anne tarafından uzun yıllardan beri hapse atılmış olan üç hayalet çocuğu keşfedince Coraline’in gözü açılır. Artık onların tek umudu olduğunun farkına varmıştır. Ayrıca tehlikede olan gerçek dünyadaki kendi ailesine bir an önce dönmek zorundadır. Cesaretin ne olduğu üzerine bir kitap yazmak istedim. Korkulara ve engellere rağmen yapmanız gereken şeyi mutlaka yapmamız gerektiğini anlattım. Ayrıca şunu da ifade etmek istedim: Bazen sevdiğimiz insanlar bize ihtiyacımız olan sevgiyi vermezler. Bazen de bizim özen gösterdiğimiz insanlar, aslında bizi sevmeyebilirler.”
Okul sonrası öyküsü şeklinde başlayan yazım serüveni, kitabın tamamlanmasıyla birlikte başucu öyküsüne dönüştü. Neil Geiman artık kitabın bölümlerini her gece küçük kızı Maddy Gaiman’a okuyordu. Eğer Maddy kitabın içeriğinden korksaydı veya sorun yaşasaydı, yayınlamaktan vazgeçip bir köşeye atacaktı. Ama küçük kızı kitabı çok sevdi.
Neil Gaiman’ın uzun yıllardır işbirliği yaptığı Dave McKean tarafından resimlenen kitabın yayını 2002 yılında Harper Collins tarafından gerçekleştirildi. O günlerde Harry Potter olayı zirve yapmıştı. Aynı zamanda da Harry Potter serisinin yazarı J.K. Rowling’in kitap çıkaramadığı ilk yıldı. Dolayısıyla medyanın ilgisi bir çocuk kitabına normalinden daha fazla yöneldi. Böylece Neil Gaiman’ın kitabı, The New York Times çok satan kitaplar listesine girdi.
Kitabın aldığı ödüller arasında Amerikan Kütüphaneler Derneği’nin En İyi Çocuk Kitabı ödülü; Hugo ve Nebula ödülleri; Child Magazine’in yılın kitabı ödülü; Publishers Weekly tarafından en iyi kitap değerlendirmesi vardı. Ayrıca yazarın bizzat kendisi tarafından seslendirilen “sesli kitap” versiyonu da Publishers Weekly tarafından en iyi yeni seslendirilmiş kitap ödülüne layık görüldü.
Kitabın dünya çapındaki satışları da 1 milyonu geçti. Yazarın verdiği bilgiye göre, bugüne kadar 30’dan fazla dünya diline çevrilen “Coraline”, yazarın en fazla yabancı dile çevrilen eseri oldu.
Ekran Vizyonu
Neil Gaiman, kitabı yazdığı günlerde yönetmen ve animasyon sanatçısı Henry Selick’in film çalışmalarını ilgiyle takip ediyordu. Yönetmenin imzasını taşıyan 1993 yapımı “The Nightmare Before Christmas”ı gösterime girdiği ilk haftada izlemiş, ardından 1996 yapımı “James and the Giant Peach”ı da görmüştü.
Gaiman, Selick ile ilgili düşüncesini şöyle açıklıyor: “Kreatif gücüyle uzun süredir radarımdaydı. Bu konuyla ilgili olarak menejerimle konuştuğumda o da sıcak baktı ve ikimizin birbirimize çok benzediğimizi söyledi. ‘Coraline’in el yazması taslağını bitirdiğimde menejerime vererek Selick’e yollamasını istedim. Bu, kitabın yayınından 18 ay önceydi.”
Yönetmen Henry Selick ise kitabı şu sözlerle yorumluyor: “El yazmalarını ilk okuduğumda iki farklı dünyanın yan yana olması fikrine hayran kaldım. Birisi içinde yaşadığımız dünya, diğeri ise otların her zaman yeşil olduğu dünyaydı. Bu herkesin kolayca bağlantı kurabileceği birşeydir. Tıpkı Stephen King gibi Neil de modern zamanların fantezisini kurar. Açık ve sıradan varoluşu parçalayıp bölerek büyüyü ve sihri bulmayı başarır.”
Selick sözlerine şöyle devam ediyor: “Coraline bana çok cazip geldi. Filmi izleyecek çocukların da farklı nedenlerden dolayı cazip bulacağını umuyorum. Coraline cesur ve yaratıcı bir kızdır. Aşırı meraklıdır. Herhangi birşeyi ilginç bulursa o konuda daha fazlasını bilmek ister. Öğrenme isteği bitmek bilmez. Coraline’in ‘otlar daima yeşil’ şeklindeki senaryosunun ürkütücü olmasını çok sevdim. Sıradan bir kız olan Coraline, gerçek şeytani varlıklarla yüz yüze gelince o söz anlam kazanır. Neil bu kitabı yazarken okurlarını Coraline’in macerasına katılmaya davet etmişti. Ben de aynısını film izleyicilerinden istiyorum.”
Bir hafta sonra Henry Selick’ten olumlu cevap geldi. Selick ile daha önce beraber çalışmış olan yapımcı Bill Mechanic’in film haklarını satın almasıyla birlikte proje hız kazandı. Ardından Selick senaryo taslağı üzerinde çalışmaya başladı.
Selick bu projeyi baş karakteri güçlü bir kız olan güçlü bir öyküyü animasyona dönüştürme fırsatı olarak görüyordu. Bu nedenle filmin görünümünün Dave McKean’ın kitap için yaptığı çizimlerden daha farklı olması için Japon illüstrasyon sanatçısı ve tasarımcı Tadahiro Uesugi ile anlaşma yaptı. Böylece Uesugi’nin projeye konsept sanatçısı olarak katılımı sağlandı. Yeni senaryo taslağının onaylanmasıyla birlikte 2005 yılında ön prodüksiyon sürecine girildi.
Geriye bir tek soru kalmıştı. Coraline’in macerası en iyi hangi animasyon tekniğiyle anlatılacaktı? Bu noktada, “The Nightmare Before Christmas” ve “James and the Giant Peach”te uygulanan stop-motion animasyon tekniği öne çıktı. Henry Selick’in “Coraline” için vizyonu da bu yöndeydi. Yapımcı Bill Mechanic bir süreliğine de olsa kısaca CGI olarak bilinen bilgisayar animasyonunu düşündüyse de, Selick’in son noktadaki kararı stop-motion tekniğinden yana oldu.
Stop-Motion Animasyon Tekniği Nedir?
“Coraline”nin yapımında uygulanan stop-motion animasyon tekniği, izleyicinin her zaman ilgisini çeken ama uzmanlık isteyen bir tekniktir. Bir sinema filminde saniyede 24 kare aktığını düşünecek olursak, bu karelerin her biri için animatörlerin sabırla çalışmasını; karakter ve set gibi objelerin hepsini tek tek manipule etmesi gerekir. Bir film kamerası tarafından her kare fotoğraflanır. Binlerce fotoğraflanmış karenin ardarda gelecek şekilde projelendirilmesiyle birlikte karakterler ve çevrenin akıcı şekilde anime edilmesi sağlanır. Bu teknik için sinema büyüsünün el ile işlenmesi tanımlaması da yapılır.
“Coraline”in karakterleri özgün bir sanat formatı aracılığıyla hayata geçirildi. Bir stop-motion filmi, insanların oynadığı live-action filmiyle kıyaslanabilir. İnsanların oynadığı filmlerde fiziksel setlerin inşa edilmesi ve oyuncuların giydirilmesi gerektiği gibi, stop-motion animasyon filmlerinde de setler hazırlanması ve karakterlerin giydirilmesi gerekir.
Ancak aradaki en önemli fark, stop-motion animasyon filmindeki dünyaların tamamen hayal gücünü temel almasıdır. Bu noktada özellikle animasyon sanatçıların kreatif beyinleri devreye girer. Bu insanlar tek tek her çerçevedeki karakterleri milimetrik bazda hareket ettirmekle görevlidirler. Böylece film yapım sürecinin yeni bir formatta oluşması sağlanır.
“Coraline”in animasyon işlemleri, Oregon eyaletine bağlı Portland kentinde kurulu bulunan LAIKA animasyon stüdyolarında gerçekleştirildi. 2003 yılında kurulan animasyon stüdyolarında bugün kadar yapılan filmler arasında Mike Johnson ile Tim Burton’un birlikte yönettiği ve Oscar ödülüne aday gösterilen 2005 yapımı “Corpse Bride” adlı animasyon başı çekiyordu.
“Coraline”nin Yapımından Kısa Kısa…
• “Coraline”, 3 boyutlu olarak tasarlanan ve görüntülenen ilk stop-motion animasyon filmidir.
• “The Coraline”in yapımı, 2 yıllık ön prodüksiyon aşamasının ardından 18 ay sürdü.
• Filmin yapım süreci, Portland’daki LAIKA animasyon stüdyolarında gerçekleştirildi.
• Stüdyolardaki 52 farklı sahnede 130’un üzerinde set kuruldu. Bu film için kullanılan 52 farklı sahne, bugüne kadar bir stop-motion animasyon için kullanılan en fazla sahne oldu.
• Coraline karakteri için hazırlanan 1 adet kuklayı üretmek için 10 kişilik bir grubun 3-4 ay boyunca süreli çalışması gerekti.
• Coraline karakteri için çeşitli boylarda 28 farklı kukla hazırlandı. Filmde en çok görünen Coraline kuklasının boyu 25 cm. kadardı.
• Filmin bir noktasında 35 saniyelik sürede Coraline karakterinin 16 farklı duruşu yer aldı.
• Coraline karakteri için toplamda 207.336 adet yüz kombinasyonu yapıldı.
• Anne karakteri için toplamda 17.633 yüz kombinasyonu gerçekleştirildi.
• “Coraline” için yapılan 3 boyutlu fotoğraflama işleminde her kare için aynı kamerayla iki resim çekilmesi yoluna gidildi. Bunların birisi sağ-göz karesi, diğeri sol göz karesiydi.
• 52 sahnede çalışan 300’den fazla insanın sadece 74 saniye süren bir sahneyi tamamlaması için tamı tamına bir hafta çalışması gerekti.
• Sıçrayan Fareler Sirki sahnesinde, koreografisi dikkatle yapılmış 61 adet fare aynı anda ekrana getirildi.
• Meyve bahçesi seti için 40 tane el yapımı ağaç hazırlandı.
• Canlı ve ölü otların ekrana getirilmesi için 1.300 feet kare yapay kürk kullanıldı.
• Bahçedeki zambaklar için silikon parçaları tersyüz edildi, ardından el ile boyandı.
• Kar yağışı sahnesi, süper yapıştırıcı ve kabartma tozuyla yapıldı.
• Fantastik bahçedeki çiçeklerin merkezinde ping-pong topları vardı.
• Meyve bahçesindeki ağaçlarda göreceğimiz kiraz çiçekleri için mısır patlatıldı ve bunlar soğutulduktan sonra sprey boya ile boyandı.
KORALİN VE GİZLİ DÜNYA TÜRKÇE SESLENDİRENLER:
CORALINE HAZAL ERDAL
ANNE ÖZDEN AYYILDIZ
BABA ALİ EKBER DİRİBAŞ
BOBINSKY NÜVİT CANDANER
FORCIPLE MUNİS DÜŞENKALKAR
SPINK ÖZLEM ABACI
WYBIE HARUN CAN
KEDİ MURAT ŞENOL
BÜYÜKANNE ELİF ERDAL
DRAGONFLY SİNEM YÜCEL
GRAFFE DOLL BAHTİYAR ENGİN
Resimler: